پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب:
نیش و نوش‌های یک دریاچه فاضلابی
از نیش پشه‌های فاضلاب یزد تا نوشداروی پساب برای رفع مشکل کم آبی کویر.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما یزد، نیش هاییست که هر سال در بدنمان فرو می‌رود تا یادآوری کند اگر تصمیم می‌گیرید درست تصمیم گیری کنید. نمونه اش همین نیش‌های پشه‌های فاضلاب یزد است که هر سال با گرمی هوا در بدن اهالی اطراف این فاضلاب فرو می‌رود، از مردم یزد گرفته تا مردم شهر‌های شاهدیه و زارچ.
طرح تصفیه خانه فاضلاب شهر یزد از سال ۱۳۷۸ آغاز شد و تاکنون ۳۷ درصد جمعیت شهری یزد زیرپوشش شبکه تصفیه فاضلاب هستند. پساب یزد پس از تصفیه مقدماتی سرازیر کویری می‌شود که در پشت دروازه قران یزد در فاصله‌ای شش کیلومتری از شهر قرار دارد. رهاسازی این پساب‌ها دریاچه‌ای ایجاد کرده که یکی از تبعات ناگوار آن بوی نامطبوع و انتشار پشه‌هایی است که ناخوانده مهمان همسایگان خود می‌شوند. از این گذشته آبی که در استان کویری یزد هر قطره اش طلاست بدون استفاده در معرض آفتاب سوزان کویر قرار می‌گیرد تا تبخیر شود و سفره‌های آب زیرزمینی را تشنه رها کند.
اهالی ساکن در اطراف این دریاچه فاضلابی بار‌ها از خبرگزاری صدا و سیما خواسته اند تا مشکل آن‌ها را پیگیری کند. مشکلی که هر سال با گرمی هوا تازه می‌شود. برای پیگیری موضوع راهی شاهدیه می‌شوم، شهری که در شمال شرقی مرکز استان یزد واقع شده و میزبان بیشترین پشه‌های فاضلاب یزد است.
بیست دقیقه‌ای در راه هستم تا اینکه به ورودی شهر شاهدیه می‌رسم. خیابان‌ها را یکی پس از دیگری طی می‌کنم تا اینکه تابلوی پارک سلامت و حضور شهروندان در این پارک نظر مرا به خود جلب می‌کند.
عده‌ای از سالمندان در گوشه‌ای از پارک در حال ورزش هستند، جلو می‌روم و در احوالپرسی کوتاه خود را معرفی می‌کنم و می‌گویم: برای اطلاع از مشکلات مردم شهر و پیگیری آن آمده ام. صحبتم تمام نشده دردِ دل کهنه شان باز می‌شود.
حسن آقا می‌گوید: چند سالی است که بوی نامطبوع فاضلاب و هجوم پشه ها، بویژه در فصل گرم سال، آسایش را از ما گرفته است.
خراش‌ها و قرمزی پوستش هر روز عمیق‌تر می‌شود. علی فقط پنج سال دارد و مادرش می‌گوید: شب تا صبح از خارش و درد، بی تابی می‌کند. این درد علی نیست بلکه درد بیش از ۱۸ هزار نفر از ساکنان شهر شاهدیه یزد است.
فاطمه خانم هم می‌گوید: ده سال است که در قرنطینه هستیم. نمی‌توانیم براحتی از هوای آزاد و طبیعت شهر استفاده کنیم، حتی برای خرید مایحتاج زندگی به سختی از خانه بیرون می‌آئیم. پشه‌ها هر روز در کمین اند و زخم‌هایی را بر تن ما به جا می‌گذارند که با شروع فصل تابستان، سر باز می‌کند.
آقای میرجلیلی از کاسبان محل هم می‌گوید از ده سال پیش که تالاب پساب یزد ایجاد شده است ، پشه‌ها هم در شاهدیه پیدا شده اند. او می‌گوید بار‌ها مشکلات خود را با مسئولان در میان گذاشته ایم و علیرغم قول همکاری باز هم شاهد ادامه این مشکل هستیم.
سلطانی یکی دیگر از شهروندان شاهدیه می‌گوید ایجاد این دریاچه از فاضلاب در استانی که از خشکسالی رنج می‌برد فاجعه است. او ادامه می‌دهد این آب بدون استفاده در حال تبخیر شدن است و حاصل آن برای شصت هزار نفر شده پشه‌ها و بوی نامطبوع.
اسلامی یکی دیگر از اهالی محل می‌گوید پساب یزد در فاصله دو کیلومتری شاهدیه قرار داره و این در حالی است که شعاع حرکتی پشه تا شش کیلومتر است و این موضوع باعث شده است پشه‌ها امان ما را ببرند.
یکی دیگر از اهالی محل که مرد میانسالی است و خود را میرحسینی معرفی می‌کند به ما می‌گوید در این سال‌ها هر جا که رفتیم جوابی نگرفتیم. او می‌گوید چرا نباید آرامش داشته باشیم؟ این فاضلاب برای عده‌ای منبع درآمد و برای ما منبع عذاب شده است او در همان حال دستش را به ما نشان می‌دهد که پر است از جای نیش پشه.
آبی که نباید راکد می‌ماند
راهی تالاب پساب یزد می‌شوم. تالابی در چهار کیلومتری شمال شهر یزد که به دلیل قرارگیری در میان ماسه‌های روان، طبیعت زیبایی را ایجاد کرده است. این تالاب ۱۱۴۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و حضور موقت پرندگان مهاجر به آن جلوه خاصی داده به گونه‌ای که به تازگی به تفرجگاهی جذاب برای کویرگردی تبدیل شده است.
تالاب پساب یزد چند سالی است بر اثر رهاسازی آب‌های تصفیه خانه فاضلاب یزد ایجاد شده است و کارشناسان علت اصلی وجود پشه در شهر شاهدیه را راکد بودن آب این تالاب عنوان کرده اند.
مدیرکل محیط زیست استان یزد با اشاره به مشکل بازچرخانی آب در تصفیه خانه شهر یزد می‌گوید: مسئله جدی، آب‌های حاصل از تصفیه است که رها شده و هیچ گونه استفاده‌ای از آن نمی‌شود.
نیره پورملایی می‌افزاید: تا زمان فراهم شدن زیر ساخت‌های انتقال آب تصفیه شده به مکان‌های مورد نظر، نسبت به مدیریت این آب‌های رها شده اقدام شود.
او معتقد است بهترین مورد استفاده از پساب فاضلاب، آبیاری فضای سبز شهر‌های شاهدیه و زارچ است تا حداقل اگر مردم این مناطق معضل پساب را تحمل می‌کنند از منافع آن نیز منتفع شوند.
رستگاری فرماندار یزد هم با بیان اینکه متاسفانه مشکل پشه و بوی بد فاضلاب به شدت نارضایتی ایجاد کرده است ، می‌گوید: مجموع آبی که حاصل تصفیه خانه فاضلاب است در قالب برکه‌ای رها شده ، مسئله‌ای که به معضل سالانه تبدیل شده و باید در کنار سم پاشی این محل، برای جابه جایی آن به چندین کیلومتر دورتر از مناطق مسکونی اقدام شود.
استاندارد‌هایی که رعایت نشد
طرح جمع آوری و تصفیه فاضلاب از سال ۱۳۷۰ به طور جدی در مناطق مختلف کشور، با هدف استفاده مجدد از آب پساب در دستور کار دولت قرار گرفت. این طرح در استان یزد هم از همان سال، کلید خورد و در حال حاضر حدود سی درصد از شهر یزد را پوشش می‌دهد.
با مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان یزد به گفتگو می‌نشینم. جوادیان زاده با بیان اینکه در کشور‌های پیشرفته، فاضلاب‌های تصفیه شده با رعایت ضوابط زیست محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌گوید: متاسفانه پسابی که تصفیه خانه شهر یزد در منطقه سرازیر می‌کند بدون ضوابط زیست محیطی در منطقه رها شده است.
او به پیچیدگی فرایند استفاده از پساب فاضلاب اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه به دلیل عدم استقبال صنایع و دستگاه‌های دولتی، کار واگذاری آب پساب به تعویق افتاد و مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرد.
مسکنی موقت برای درمان درد پشه‌ها
اگر چه تا خشک شدن کامل دریاچه پساب یزد نمی‌توان امیدی به از بین رفتن پشه‌ها و بوی نامطبوع فاضلاب داشت، اما شرکت آب و فاضلاب استان تلاش کرده است با سم پاشی وسیع در اطراف دریاچه کانون‌های رشد و تکثیر پشه‌ها را تا حدودی از بین ببرد.
فاتحی سرپرست شرکت آب و فاضلاب یزد در این خصوص می‌گوید: سطح دریاچه سیصد هکتار است که از اواسط پارسال با کمک همه دستگاه‌ها از جمله دانشگاه علوم پزشکی و سازمان محیط زیست منطقه را سم پاشی کردیم . فاتحی می‌افزاید الان هم در سه اکیپ کاری سم پاشی به صورت روزانه انجام می‌شود که تاکنون سه میلیارد ریال هزینه در بر داشته است.
رستگاری فرماندار یزد هم می‌گوید: آخرین جمع بندی این است که آب دیگر وارد تالاب نشود و تا دو سال آینده دریاچه پساب کاملا خشک شود. او از جدیت در طرح انتقال پساب به صنایع خبر می‌دهد و می‌گوید تا آن موقع تلاش می‌کنیم سم پاشی را با جدیت دنبال کنیم.
تصفیه خانه تکمیلی، گامی برای حل مشکل
یکم خرداد پارسال بود که اولین و پیشرفته‌ترین تصفیه خانه تکمیلی کشور بر اساس استاندارد‌های EPA افتتاح شد. استاندار درباره این تصفیه خانه گفت: با افتتاح این تصفیه خانه، ضمن بهره برداری مناسب از این ظرفیت آبی، پاسخ مناسبی را به انتظارات و توقعات به حق مردمی خواهیم داد که خواستار جلوگیری از ایجاد مانداب در دریاچه پساب یزد بودند تا دیگر شاهد این موضوع نباشیم که این محل به مکانی برای پرورش حشرات و ایجاد تاثیرات منفی در زندگی مردم تبدیل شود.
وی افزود: بخشی از این انتظار با انتقال آب با تصفیه دوم به موسسه کوثر، پاسخ داده می‌شود و امیدواریم بهره برداری مناسبی از این آب صورت گیرد و سفره‌های زیرزمینی استان نیز به نحو مناسبی تغذیه شوند.
این تصفیه خانه تکمیلی با توجه به لزوم تعیین تکلیف پساب جمع شده تصفیه خانه شهر یزد و پیشنهاد موسسه کوثر مبنی بر بازچرخانی پساب به منظور تغذیه مصنوعی آبخوان منطقه چرخاب و نیز ایجاد پارک جنگلی در محدوده کوه کاسه به وسعت هزار هکتار تاسیس شد.
به گفته جوادیان زاده ایجاد این تصفیه خانه تکمیلی در باغ شهر کوثر باعث شده است تا آلودگی آب کاهش یابد و امکان استفاده از پساب یزد بیشتر شود. او می‌گوید فاز یک این طرح که پارسال افتتاح شد ۱۲۵ لیتر بر ثانیه آب را تصفیه می‌کند و در صورت افتتاح فاز دوم این طرح تا ۲۵۰ لیتر بر ثانیه پساب یزد تصفیه می‌شود.
پورفلاح مدیرعامل شرکت کوثر هم می‌گوید: نیازمند تجهیزات جدیدی هستیم تا تغذیه مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی با کیفیت مناسب پساب صورت بگیرد. او ادامه می‌دهد برای کاریزلند یا همان باغ شهر کوثر هشت پردیس طراحی شده است که یک پردیس باغ ویلاست. او ادامه می‌دهد الان ۱۵۰ هزار درخت در قالب ۱۸ گونه گیاهی طراحی و با نظارت تیم‌های کارشناسی دانشگاهی کاشته شده است.
معدن بزرگی که کندی می‌کند
معدن سرب و روی مهدی آباد استان یزد اولین معدن خاورمیانه در ذخیره سرب و روی و دومین معدن به لحاظ ذخایر سرب و روی در جهان است. قرار بوده پساب فاضلاب یزد به این معدن اختصاص پیدا کند تا هم مشکل تامین آب برای این معدن و هم معضل تجمیع پساب یزد رفع شود. 
به گفته مدیر عامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد سال ۱۳۹۶ قرار بود که تخصیص پساب به سرب و روی به علت کوتاهی معدن در استفاده از این آب لغو شود، اما با توجه به تشکیل شورای اقتصاد مقاومتی دوباره به این معدن فرصت داده شد.
جوادیان زاده می‌گوید: برای استفاده معدن سرب و روی بهادران از این آب باید یکصد کیلومتر کانال کشیده شود که تاکنون ۵۵ کیلومتر کشیده شده و پیش بینی می‌کنیم که فاز اول این طرح سال ۱۴۰۰ به بهره برداری برسد.
طرح سبزی که هنوز روی کاغذ‌ها مانده
مسئولان شرکت آب منطقه‌ای می‌گوید: تلاش می‌کنند تا پساب یزد را به سه بخش برسانند. شهرک فولاد، شرکت فولاد آلیاژی و نیروگاه یزد.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای یزد می افزاید: ما در بررسی هایمان برای مصرف پساب یزد به طرح خط سبز آبرسان صنایع رسیدیم که ۱۴ میلیارد تومان هزینه در برداشت. مطالعات فاز یک و دوی این طرح که اعتبار آن الان به ۱۸ میلیارد افزایش یافته انجام شده و این خط هم اکنون در مرحله تفاهم نامه است و شش ماه طول خواهد کشید تا به مرحله اجرا برسد.
وی همچنین به بحث بازچرخانی اشاره می‌کند و می‌گوید: با مصوبه‌ای که از شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور گرفته ایم هفت منطقه را برای بازچرخانی و تزریق مجدد پساب به سفره‌های زیرزمینی پایش می‌کنیم. او ادامه می‌دهد فاز دو بازچرخانی هم در حال تکمیل است و اکنون ۵ حلقه چاه حفر شده که به زودی این مرحله هم اجرایی می‌شود.
آبیاری فضای سبز شهری با پساب
یک کار دیگر هم برای استفاده مناسب از پساب یزد انجام شده و آن استفاده از پساب برای آبیاری فضای سبز شهرداری یزد است.
شهردار یزد با اشاره به اجرای طرح خط انتقال پساب تصفیه شده به فضای سبز شهری می‌گوید: خط انتقال پساب از مخزن مجاور پل الغدیر تا اکو پارک به طول ۶۷۰۰ متر و با میزان تخصیص پساب lit/s ۵۰ و ظرفیت انتقالی ۱۰۰- ۸۵ لیتر در ثانیه در مدت زمان ۴ ماه اجرا و به بهره برداری می‌رسد.
عزیزی با بیان اینکه استفاده از این آب با همکاری شرکت آب منطقه‌ای استان و مؤسسه کوثر یزد صورت گرفته است، می‌افزاید: با اجرای این پروژه مقدار ۵۰ لیتر در ثانیه از آب پساب تصفیه شده برای آبیاری فضای سبز شهری استفاده خواهد شد.
وی با اشاره به با انتقال پساب تصفیه شده و تامین منابع آبی مورد نیاز اکو پارک، می‌گوید: بخشی از پساب تصفیه شده انتقالی در شبکه آبیاری فضای سبز شهر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شهردار یزد اظهار امیدواری می‌کند با اجرای این طرح و برنامه‌هایی که در راستای استفاده از فاضلاب شهری داریم، به سمتی برویم تا آب مورد نیاز فضای سبز شهری را به صورت کامل بتوانیم از پساب و بازچرخانی تامین کنیم.
خشت اول را درست بگذاریم
حالا همه چیز بر می‌گردد به اشتباه محاسباتی در ابتدای کار. اگر از اول طرح پساب یزد را با کار کارشناسی بررسی کرده بودند حالا این همه معضل نداشتیم. صائب تبریزی چه خوب سروده است که: خشت اول گر نهد معمار کج تا ثریا می‌رود دیوار کج. دریاچه پسابی که حالا ایجاد شده و مشکلات متعددی را به دنبال داشته است حاصل یک کار کارشناسی نشده بود.
حالا همه مسئولان به اشتباه بودن رهاسازی پساب یزد در کویر اعتراف می‌کنند، اما تاکید می‌کنند که حل این مشکل موضوعی زمان بر و پرهزینه است. اگر چه اقدامات خوبی برای حل این مشکلات و استفاده از پساب یزد بعد از ده سال در حال انجام است، اما چه خوب است دیگر طرح هایمان را با کار کارشناسی و مطالعه دقیق انجام دهیم تا گرفتار هزینه‌ها و مشکلات فزاینده بعدی آن نشویم.
نویسنده :سیده سکینه میرطاهری
نظر شما