طمعی كه نفس زاگرس را به شماره می اندازد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، فصل بهار که روی زیبای خود را به طبیعت بکر و دامان کهگیلویه و بویراحمد نشان می‌دهد؛ اهالی بومی روستا‌ها و عشایر و برخی ساکنان شهرها، گونی به دست راهی دشت و دمن می‌شوند تا بوی خوش بیلهر، جاشیر خوراکی، کنگر، تره کوهی، کلوس، بن سرخ، کارده، آویشن، لاله واژگون، ترنجبین، خارو، درمه، برنجاس، خشت، چوش، سیاه دانه و کاسنی و چندین گیاه کوهی دیگر را درکیسه کرده و به بازار خیابان‌های یاسوج، گچساران، دهدشت و استان‌های همجوار برسانند.
کهگیلویه و بویراحمد ۱۲ درصد مراتع حوزه زاگرس را در خود جای داده است.
براساس آمار وجود مساحت مراتع این استان ۵۱۹ هزارو ۲۳۶ هکتار است.
۱۲ درصد از مراتع کهگیلویه وبویراحمد غنی، ۲۸ درصد نیز دارای پوشش گیاهی متوسط و مابقی فقیر است.
وجود بیش از ۲ هزار و ۱۰۰ گونه گیاه دارویی و خوراکی در کهگیلویه و بویراحمد یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های ناشناخته در این استان به شمار می‌رود. کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن بیش از ۴۰۰ گونه گیاه دارویی یکی از مستعدترین استان‌های کشور در این عرصه است.
ظلم به طبیعت در سایه خاموشی چراغ‌های نظارت
قدم به قدم خیابا‌ن‌ها در شهر‌های استان از اوایل فصل بهار تا اواسط خرداد پر است از کیسه گیاهان خودرویی که برای آش، آب‌دوغ خیار و ترشی و دمپختک از دامان مراتع استان جمع‌آوری شده است. گیاهانی که از روی طمع و یا شاید هم به دلیل نداری و کم پولی کاسبانش بر باد می‌روند و سرنوشت غم انگیزی دارند.
راهی بازار یاسوج شدم در این بازار صدای همهمه فروش گیاهان کوهی گوش‌ها را نوازش می‌کند کودکان، زنان و مردان این دیار در چهار راه سینما معروف به سبزی فروشان یاسوج برای فروش بیشتر و غارت این گیاهان گوی سبقت را از همدیگر می‌ربایند دقیق که نگاه کردم متوجه شدم که اکثر این گیاهان از ریشه کنده شد و قطعا سال‌های دیگر نشانی از این گیاهان در دامان زاگرس همیشه سبز، زرخیز و شفابخش نیست.
در این بازار محمدعلی دوریان در حالی که سه بسته لیزک (بن سرخ) و ۱۰ کیلو کنگر در دست دارد می‌گوید: این گیاهان را به سفارش خانم خانه خریدم.
حسین شریفی هم میگوید: کارده خریدم برای این که خانواده من عاشق آش کارده هستند و معمولا هفته دو تا سه بار صبحانه آش کارده می‌خوریم و این گیاهان خاصیت دارویی هم دارد، برخی طبعشان گرم و برخی هم سرد است.
حسینعلی خریدار گیاهان کوهی می‌گوید: من قارچ را به قیمت ۱۵۰ هزار تومان و بیلهر را ۳۰ هزار تومان از برداشت کنندگان می‌خرم و به قیمت‌های بالاتر در بازار چهارراه سینمای یاسوج می‌فروشم.
جالب‌تر اینکه ترابعلی می‌گوید: من ۵۰ نفر کارگر را اجاره می‌کنم روزانه یکصد هزار تومان به آن‌ها دستمزد می‌دهم تا برایم گیاهان کوهی را از منطقه گرگو و سایر مناطق جمع آوری کنند.

نزدیک‌های غروب است با آدرسی که ترابعلی به ما داد با گروه خبری به منطقه عشایری و غنی از گیاهان کوهی و دارویی گرگو در ۱۰ کیلومتری شهر یاسوج رفتیم حدود ۳۰ دقیقه‌ای طول کشید تا وارد این منطقه شویم در طول مسیر ما با هیچ اکیپی از منابع طبیعی برخورد نکردیم در دامنه کوه‌های مشرف به منطقه گرگو با علی محمدی (ساکن استان فارس) که به گفته خودش سه شبانه روز است در به این منطقه اتراق کرده برخورد کردیم.
او می‌گوید: طی این سه شبانه روز حدود ۷۰ کیلو از گیاهان کوهی که عمدتا بیلهر، لیزک و کنگر است برداشت کردم و غروب منتظر می‌مانم تا مطمئن شوم ماموران منابع طبیعی حضور ندارند بعد شبانه آن‌ها را به شیراز می‌برم.
از او درباره اکیپ‌های ایست و بازرسی منابع طبیعی سوال کردیم و در پاسخ گفت: سرکشی می‌کنند، من طی این مدت آن‌ها را ندیدم، ولی راه دررو با توجه به اقلیم منطقه هم زیاد است.
علی حمیدی یکی از عشایر منطقه گرگو با بیان اینکه آن‌ها خودرو اجاره می‌کنند و ساعت‌های ۴ صبح در این منطقه پیاده می‌شوند می‌گوید: با همکاری منابع طبیعی جاده‌های منتهی به مناطق عشایری را می‌بندیم، ولی یا شبانه آن را باز می‌کنند و یا هم مسیر را پیاده به دل کوه می‌زنند.
بیش از سه تن گیاه بیلهر در کهگیلویه و بویراحمد کشف شد
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد گفت: سه هزار و۲۰ کیلوگرم گیاه خوراکی بیلهر از سودجویان در استان کشف و ضبط شده است.
سرهنگ محمد داور با اشاره به اینکه بوته کنی گیاهان کمیاب دارویی نظیر بیلهر، جاشیر و بن سرخ ممنوع است اظهار داشت: این میزان گیاه خوراکی در تعطیلات نوروزی امسال از چهار دستگاه خودرو کشف شده است.
در سال‌های اخیر این گونه گیاهی به دلیل تجارت از سوی برخی افراد به صورت بی رویه‌ای استفاده می‌شود که سبب ورود جدی سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی به این مساله شده است.
ریشه کنی گیاهان مهمترین دلیل فرسایش خاک
کارشناس محیط زیست در کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: این استان رتبه نخست فرسایش خاک در کشور را به خود اختصاص داده است (نزدیک به ۲ درصد) که ریشه کنی گیاهان خوراکی و دارویی بر سرعت این فرسایش افزوده است.
هادی سینایی می‌افزاید: فقر روزانه منابع آبی، شاهد دیگری از رفتار نادرست ما با طبیعت و گیاهانی است که نقش بسزایی در نفوذ آب به زمین و تقویت سفره‌های آبی دارند.
گیاهان مرتعی روبه انقراض
هادی سینایی کارشناس محیط زیست می‌گوید: با روش نادرست بهره برداری که ما از این گیاهان در پیش گرفتیم و به دلیل عدم توازن بین بهره برداری و بازسازی منابع، نباید متعجب شویم که در آینده‌ای نه چندان دور هیچ آثاری از این گیاهان نبینیم.
کارشناس محیط زیست ادامه داد: آنچه شاهدیم این است که، در استفاده از این گیاهان، اندام ریشه است که بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد و قبل از اینکه برگ‌های آن باز شود و گیاه فرصت گل دهی پیدا کند، بوسیله عده‌ای کنده و به بازار عرضه می‌شود و همین دلیل اصلی عدم احیا مجدد توسط گیاه است که در نتیجه شاهد فقیر‌تر شدن پوشش گیاهی سالانه در مناطق هستیم.
سینایی ابراز داشت: متاسفانه عدم آشنایی بوته کنان با شیوه‌های تولید مثل این گیاهان، یکی دیگر از عوامل کاهش سالانه این سرمایه‌ها است.
عبدی حشمت فر دوستدار محیط زیست که بسیار از رفتار مخرب گیاه چینان گلایه‌مند است می‌گوید: اینکه سبزی‌ها را از ریشه در‌می‌آورند صحیح نیست؛ چون به طبیعت لطمه می‌زند و خاک را ضعیف می‌کند، زیرا این گیاهان خودرو هستند و شاید سال دیگر رشد نکنند.
وی تصریح کرد: اگرچه فقر و بیکاری و نبود شغل‌های پایدار برای تامین معیشت برخی از مردم به شغل‌های کاذب وابسته شده، اما گره دادن تامین معیشت به فروش گیاهان خوراکی اشتباهی بزرگ است که با دست خود و ناخواسته درحال تیشه زدن به ریشه آینده فرزندان خود هستیم.
محمدیار توسلی پور دیگر دوستدار محیط زیست نیز در ادامه سخنان حشمت فر می‌گوید: شب‌ها وقتی به دامه‌های دنا و زاگرس نگاه می‌کنید روشنایی آتش‌هایی را می‌بینی که بسیاری از گیاه چینان، چون شب در این مناطق می‌مانند برای پخت غذا و در امان ماندن از سرما و حیوانان وحشی روشن می‌کنند که این خود نیز نوعی تهدید برای مراتع است.
توسلی با نگرانی این اقدام را بی رحمی به طبیعت و جانوران وحشی و پرندگان می‌داند و می‌گوید: در سال‌های قبل تنها عشایر و روستائیان سردسیر نشین و کوچ رو از این گیاهان به عنوان سوغات برای بستگان گرمسیرنشین استفاده می‌کردند.
کمبود قرقبان (هر ۲۰ هزار هکتار یک قرقبان)
گستردگی مناطق کوهستانی دارای گیاهان خوراکی و کمبود نیروی قرق بان نیز از دیگر مشکلاتی است که برای برخورد با سودجویان و متعرضان به منابع ملی وجود دارد و بسیاری از این نیرو‌ها زمانی به محل مربوطه و جایی که ریشه کنی گیاهان انجام شده میرسند که دیگر نوشداری بعد از مرگ سهراب محسوب می‌شود.
مدیرکل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه بویراحمد گفت: طبق استاندارد باید هر یک قرقبان ۶ هزار هکتار عرصه جنگلی و مرتعی منابع طبیعی را حفاظت و نگهداری کند، اما در استان کهگیلویه و بویراحمد به علت کمبود و نداشتن قرقبان، هر قرقبان بالغ بر ۲۰ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی را حفاظت می‌کند.
حکمتیان اصل تاکید کرد: برای حفاظت و نگهداری مناسب از عرصه‌های جنگلی استان و بویراحمد به ۲۴۰ نفر قرقبان نیاز داریم.
مسلم عارفپور کارشناس منابع طبیعی با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته برداشت گیاهان دارویی از مراتع و جنگل‌ها به منظور تامین نیاز‌های معیشتی و همچنین فروش و کسب درآمد از آن‌ها افزایش چشمگیری یافته است، گفت: این برداشت، خطری برای کاهش و انقراض گونه‌های با ارزش دارویی به حساب می‌آید.
تخریب و حمل غیر مجاز گیاهان دارویی جرم محسوب می‌شود
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد گفت: براساس قانون مجازات اسلامی هرگونه عملیات تخریب منابع طبیعی و یا حمل غیرمجاز گیاهان دارویی، خوراکی و صنعتی بدون مجوز جرم است و در صورت به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.
داور افزود:۲۰ گروه برای برخورد با بوته کنی گیاهان مرتعی در مناطق گرمسیری و سردسیری استان فعالیت می‌کنند.
داور تأکید کرد: این کارگروه‌ها متشکل از دیده بان‌های منابع طبیعی کهگیلویه وبویراحمد، تشکل‌های مردمی و با همکاری دهیاری ها، شورا‌های اسلامی روستا‌های نزدیک به عرصه‌های طبیعی فعالیت می‌کند.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد تاکید کرد: اکیپ‌های حفاظت از مراتع تا پایان برداشت گیاهان در مراتع (بهار سال ۱۴۰۰) فعالیت می‌کنند.
در این سال‌ها نه تنها تدبیر ویژه‌ای برای جلوگیری از انقراض گیاهان کوهی کهگیلویه و بویراحمد اندیشیده نشد بلکه این درد سال به سال و با دگرگونی طبیعت زنده می‌شود، دیگر نه برخورد قهرآمیز مسئولان جواب می‌دهد و نه گوش مردم و سودجویان به هشدار‌ها بدهکار است. نویسنده: محمدجعفر درزاده