فروچاله ها؛ زلزله خاموش در هرمزگان+عکس و فیلم

به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ مرکزخلیج فارس،شهرستانی که با دشت‌های حاصلخیز، نخل‌های سربلند و انبه‌های محلی در کشور به گلستان هرمزگان معروف بود، اما اکنون فروچاله‌ها، چهره این شهر را دگرگون کرده است.
پدیده فرونشست و فروچاله یکی از مخاطرات ژئومورفیک ناشی از عوامل طبیعی و فعالیت‌های انسانی است که خشکسالی موجب بروز آن در استان هرمزگان شده است.
استانی که ۱۹ سال است خشکسالی را پشت سر می‌گذارد.
شهرستان میناب مهمترین مرکز ایجاد فروچاله‌های ناشی از خشکسالی در این استان پهناور است.
کارشناسان زمین شناسی براین باورند که هر لحظه امکان فرونشست زمین در دشت میناب وجود دارد که در صورت وقوع باید منتظر یک فاجعه بزرگ انسانی بود.
فروچاله‌ها ۳۰ روستای شهرستان میناب را درگیر خود کرده است.
اطراف روستا‌های تمبک، گورزانگ، نصیرایی، باغ گلان و چلو گاو میشی، فرو چاله‌های زیادی به عمق ۲، ۳،۴ و حتی دربرخی نقاط ۱۰ متر ایجاد شده است.

 

گفته می‌شود از وسعت ۳۰ هزار هکتاری دشت میناب بیش از ۸ هزار هکتار آن درگیر فروچاله است.
فروچاله‌ها اکنون از روستا‌ها عبورکرده و به شهر میناب رسیده و منازل مسکونی مردم را تهدید می‌کنند.
عضو مجمع نماینده هرمزگان در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: بحران فروچاله‌ها مرگی خاموش مردم میناب است و پلاسکوی جبران ناپذیری را رقم خواهد زد.
احمد مرادی می‌افزاید: زندگی در چنین وضعیتی و در منازل ترک خورده جرأت می‌خواهد؛ و من در تعجبم که چرا تاکنون کاری برای این منطقه نشده است.
سعیدی رئیس شورای اسلامی روستای محمودی هم می‌گوید: فروچاله‌ها در این منطقه به بیش از ۵۰ درصد منازل خسارت وارد کرده است.
کامیاب عضو شورای اسلامی روستای نصیرایی میناب هم با بیان اینکه فروچاله‌ها در این روستا جان دانش آموزان و اهالی را تهدید می‌کند، می‌گوید: پیشروی فروچاله‌ها به تاسیسات و راه روستایی هم زیان رسانده و گودالی با حجم عظیم در آسفالت‌ها ایجادکرده است.
سید موسی یکی ازاهالی روستای چلو گاو میشی می‌گوید: برخی از این چاله‌ها به حدی عمیق و بزرگ هستند که اگر یک شتر در آن گرفتار شود دیگر خارج کردن حیوان از گودال ممکن نیست.

 

اما علت ایجاد این فروچاله‌ها چیست؟ فروچاله‌هایی که از حدود ۱۲ سال پیش در دشت میناب دیده شد.
کارشناسان علت ایجاد فروچاله‌ها را غیر از خشکسالی، بهره برداری بی رویه از آب‌های زیرزمینی و افزایش حفر چاه اعلام می‌کنند.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: طرح پایش و یافتن علت اصلی ایجاد فروچاله‌ها امسال آغازشده است.
حسین پور می‌افزاید: در این طرح کارشناسان موسسه تحقیقات علوم زمین آلمان به مدت یکسال به بررسی و پایش علت‌های ایجاد فروچاله‌ها می‌پردازند.
وی می‌گوید:تا زمانی که علت اصلی مشخص نشود هیچ راهکاری نمی‌توان اجراکرد.
اهمیت حل این مشکل زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم براثر فرونشست زمین هر لحظه امکان دارد بیش از ۴۰ هزار جمعیت این روستا‌ها در زمین بلعیده شود.
ازسوی دیگر بارش باران با اینکه دل‌های کشاورزان را شاد می‌کند، اما مینابی‌ها را نگران از افزایش فروچاله‌ها.
نگرانی مردم و بحرانی شدن این موضوع کارشناسان زیادی را به دشت میناب کشانده و فروچاله‌های میناب را در سطح ملی مطرح کرده است.
مدیرکل وقت دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور دو سال پیش دربازدید از این منطقه وضعیت دشت میناب را بحرانی ارزیابی کرد.
محمد جواد بلورچی با بیان اینکه ۱۵ سال است که فروچاله‌های کشور بررسی و آمارگیری می‌شود می‌گوید: تا کنون هیچ گزارشی از هرمزگان در زمینه وضعیت دشت میناب به سازمان زمین شناسی ارسال نشده است در صورت اطلاع رسانی به موقع، وضعیت دشت میناب بحرانی نمی‌شد.
وی بر قطع هرچه سریعتر استفاده از آب‌های زیرزمینی تاکیدکرد تا از بدترشدن این وضعیت جلوگیری شود.
مهندس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور تنها راهکار برای بحران دشت‌های میناب را برداشت کمتر از منابع زیرزمینی و منطقی مصرف کردن آب و پرهیز از کاشت و آبیاری هر محصولی که ارزش افزوده مناسب ندارد اعلام می‌کند.
پس از آن این دشت مرکز توجه بسیاری از مسئولان و مردم قرار گرفت.
گروه خودجوش"نگهبانان جلگه میناب"برای توجه به بحران فروچاله‌ها و خشکسالی در دشت میناب فعالیت‌هایی را اجرا می‌کند تا توجه مسئولان را به این امر جلب کند.
خوابیدن درفروچاله‌ها با کفن و زدن ماسک‌ها و راهپیمایی هایشان با لباس‌های خاص از جمله اقدامات این گروه است.

 

مدیر ملی سابق طرح حفاظت از تالاب‌های ایران پس از بازدید میدانی از دشت میناب می‌گوید: وضعیت فروچاله‌های ایجاد شده در دشت میناب نزدیک به بحرانی است و ما شاهد از دست رفتن سفره‌های آب زیرزمینی و ساختار‌های زیرین خاک جلگه میناب هستیم.
محسن سلیمانی روز بهانی که اکنون مدیربرنامه‌های محیط زیست و توسعه اقتصادی، اجتماعی دفتربرنامه‌های عمرانی سازمان ملل متحد در ایران است راه حل صحیح و درست نجات دشت میناب را اعمال مدیریت صحیح منابع آب در منطقه می‌داند.
وی می‌گوید: باید بازنگری جدی روی مدیریت آب داشته تا شاهد بازیابی جلگه میناب باشیم.
حتی وضع بحرانی دشت‌های میناب پدر علم کویر شناسی ایران را به این دشت کشاند.
پروفسور کردوانی می‌گوید:حفر چاه‌ها و برداشت بی رویه آب از عوامل ایجاد فروچاله‌ها در دشت میناب است.
وی می‌افزاید: در دشتی که باید ده چاه حفر می‌شد امروز ۳۰ چاه حفر شده است.
پدر علم کویر شناسی ایران می‌گوید: برای جلوگیری از نشست زمین و پر شدن سفره‌های زیرزمینی چاه‌های عمیق باید پلمپ و سد‌های خاکی ساخته شود.
کردوانی می‌افزاید: استفاده از آب دریا با راه اندازی آبشیرین کن‌های خورشیدی، مهار کردن آب‌های جمع شده در پشت بام‌ها از دیگر راهکار‌های جبران کم آبی در هرمزگان است.

 

پژوهشگر وفعال محیط زیست نیز در سفر به دشت میناب می‌گوید:اگرچاه‌های غیرمجازدشت میناب پلمپ نشود و روند استفاده از سفره‌های زیرزمینی ادامه داشته باشد در آینده نزدیک بایدشاهد جابجایی و کوچ روستائیان بود.
اسماعیل کهرم در بازدید فروچاله‌های دشت میناب، نبود آب، حفر چاه‌ها و برداشت بی رویه آب را علت‌های اصلی ایجاد فروچاله‌ها اعلام می‌کند.
وی می‌افزاید:استفاده زیاد از سفره‌های زیرزمینی، انتقال‌های ناصحیح آب از این حوزه به حوزه‌های دیگر موجب ایجاد فروچاله شده است.
پژوهشگر وفعال محیط زیست تنها راهکار آن را بهره برداری نکردن از سفره‌های زیر زمینی اعلام می‌کند.
وجود فروچاله‌ها با هر علت و هر راهکاری باید زود درمان شود.

 

تا سال ۱۳۶۵ حدود ۲۰ تا ۲۵ چاه در شهرستان میناب وجود داشت، اما به علت خشکسالی کشاورزان چاه‌های عمیقی برای کشاورزی حفر کردند؛ که همین شد علت اصلی ایجاد فرونشست زمین و فروچاله در میناب.
تعداد چاه‌های عمیق تا سال ۱۳۸۹ به ۲۲۴ حلقه چاه افزایش یافت.
شنیده شده بیش از ۸۰۰ حلقه چاه در دشت میناب حفرشده است.
اما میبدی مدیرکل دفتر نظام‌های بهره برداری و حفاظت آب و آبفای وزارت نیرو می‌گوید: طرح احیای دشت میناب از امسال اجرایی می‌شود.
همچنین در تیر امسال با حضور معاون وزیرنیرو برای کاهش اثرات این فروچاله‌ها طرح آبرسانی از سد شمیل و دشت نیان به دو هزار و پانصد هکتار از زمین‌های کشاورزی شمال دشت میناب آغازشده است تا فشار از سفره‌های زیرزمینی کاهش یابد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان نیز می‌گوید: برای احیای دشت میناب و توقف گسترش فروچاله‌ها با کاهش اضافه برداشت آب زیرزمینی ۳ سد آبخیزداری با مشارکت شهرداری به بهره برداری رسیده است.
حسین پور یک سد دیگر نیز دراین منطقه در حال اجرا است می‌افزاید: برای این احداث این ۴ سد ۱۱ میلیارد ریال هزینه شده است.
به هر روی حل مشکل فروچاله‌های میناب و نجات زندگی روستاییان نیازمند یک نگاه و اقدام ملی است تا از خسارت‌های بیشتر در این منطقه جلوگیری شود.
اما همه این راهکار‌ها برای فروچاله‌های ایجاد شده نوش دارویی است پس از مرگ سهراب.
تنها می‌توان با اجرایی کردن راهکار‌ها از گسترش آن جلوگیری و با اقدامات به موقع از ابتلای دشت‌های دیگر استان به این درد پیشگیری کرد.
شهرستان میناب با بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت در ۹۰ کیلومتری شرق بندرعباس مرکز استان هرمزگان واقع شده است.
نویسنده:سمانه فلاح کاظمی