­آن سوی بازگشت احمد بن عبد العزیز به ریاض

حمدبن عبدالعزيز چند ماه پیش در اظهاراتی در لندن اعلام کرد که باید حساب آل سعود را از حساب محمد بن سلمان در خصوص جنگ یمن جدا کرد. او با این اظهارات مسئولیت جنگ یمن را متوجه شخص محمد بن سلمان وليعهد عربستان کرد. این اظهارات بعد از آن بیان شد که شورای حقوق بشر سازمان ملل به همراه چند سازمان دیگر گزارش هایي درباره جنایات عربستان در جنگ یمن منتشر کردند و در یکی از این گزارش ها به ارتکاب جنایات جنگی از سوی عربستان اشاره شد و محمد بن سلمان به همراه چندین نفر دیگر از مقامات سعودی و اماراتی در فهرست مرتکبان جنایات جنگی قرار گرفت.
به نظر می رسد چند عامل در این اظهارات موثر بوده و از این منظر هم می توان علل بازگشت احمد بن عبد العزیز به ریاض را بررسی کرد. نخست اینکه مخالفت ها با تجاوزعربستان به یمن به داخل این کشور و حتی خاندان سعودي نیز تسری یافته است. دوم اینکه مخالفان و رقبای محمد بن سلمان از جمله احمد بن عبد العزیز می خواهند از فضای ناشی از شکست سیاست های محمد بن سلمان چه در جنگ یمن و چه قتل جمال خاشقجی برای بازگشت به قدرت و کسب موقعیت های از دست رفته خود استفاده کنند. برخی از این رقباء از جمله احمد بن عبد العزیز از نسل قدیم هستند و اگر سنت بنا گذاشته شده از سوی ملک عبد العزیز در خصوص انتقال قدرت از برادر بزرگتر به برادر کوچکتر رعایت می شد در این صورت قاعدتا باید افرادی چون مقرن بن عبد العزیز یا احمد بن عبد العزیز بر مسند ولیعهدی می نشستند و سپس به مقام پادشاهی می رسیدند اما محمد بن سلمان نه تنها رقبای نسل جدید همچون محمد بن نایف بلکه افرادی از نسل قدیم را که هنوز از موقعیت ولیعهدی و پادشاهی برخوردار بودند را نیز با لطایف الحیل کنار زد و بدین ترتیب زمینه را برای پادشاهی خود فراهم کرد.
اما به نظر می رسد این افراد از فضای موجود بخصوص بعد از افشای رسوایی ناشی از قتل خاشقجی که بحران بین المللی را برای عربستان رقم زد برای جبران فرصت های از دست رفته خود استفاده می کنند. اما آنچه که در این میان قابل تامل است و از آن می توان به عنوان عامل سوم در این ماجرا یاد کرد این است که هر یک از این مدعیان قدرت به نوعی از قدرت های خارجی نیز برخوردارند و اگر افرادی چون محمد بن سلمان از حمایت راستگرایان مسیحی وابسته به حزب جمهوریخواه در امریکا برخوردارند اما فردی چون احمد بن عبد العزیز از حمایت محافظه کاران انگلیس برخوردار است و از این جهت می توان رقابت این کشورها را نیز در پشت رقابت های درونی در عربستان احساس کرد.
از این دید ظاهرا انگلیس توانسته از ماجراهای اخیر برای خود فرصت سازی نمايد و نه تنها عربستان را به همراهی با مارتین گریفیتس نماینده انگلیسی تبار سازمان ملل در امور حل بحران یمن بلکه به بازگشت احمد بن عبد العزیز وادار کند که در صورت برکناری محمد بن سلمان می تواند گزینه ای برای ولیعهدی و در نتیجه بازگرداندن مجدد قدرت به نسل قدیم و محافظه کار عربستان باشد .
------------------------------------
احمدکاظم زاده