عوامل داخلی تصمیم آمریکا برای خروج نیروهای این کشور از سوریه

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاری صدا و سیما به راه انداختن جنگ نیابتی بدون حضور نیروهای آمریکایی و با هزینه کشورهای منطقه مهمترین دستور کار دولت ترامپ و ساختار حامی او است.

مقدمه :

یکی از مهمترین وعده های دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در زمان انتخابات 2016، خروج از منطقه غرب آسیا بود. در آن زمان او معتقد بود، باراک اوباما، هزینه های زیادی در این منطقه هدر داده است. او در 19 ماه دسامبر در نهایت از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه خبر داد اما تاریخي دقیق  برای آن مشخص نکرد. . علل داخلی این تصمیم در این مطلب بررسی می شود.

تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه

روز 22 دسامبر 2018، ترامپ در توئیتی گفت: وقتی من رئیس جمهور شدم، داعش وحشی شده بود حالا داعش به شدت شکست خورده است و از این پس کشورهای منطقه از جمله ترکیه باید به راحتی بتوانند آنچه را که از داعش باقی مانده است، از بین ببرندما به خانه برمی گردیم.[1]

او تنها چند ساعت بعد بار دیگر اعلام کرد، داعش شکست خورده است و نیروهای ما سرحال و سلامت به خانه باز می گردند.

تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا برای خروج دو هزار نیروی آمریکا از سوریه با واکنش هایی از جمله استعفای جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا مواجه شد.

در 23 دسامبر، ترامپ در توئیتر خود از مکالمه تلفنی با رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه خبر داد و اینکه به او گفته است به زودی نیروهای آمریکایی از سوریه خارج می شوند:

«من یک گفتگوی طولانی و سازنده با اردوغان داشتم. ما درباره داعش و اشتراکاتمان در سوریه و خروج به شدت هماهنگ شده و آرام نیروهای آمریکایی از این منطقه صحبت کردیم/ بعد از چندین سال، آنها(سربازان آمریکایی)به خانه باز می گردند. ما همچنین درباره گسترش روابط تجاری نیز با هم صحبت کردیم.»

او در همان روز، توئیتی دیگر درباره واگذاری نقش آمریکا در سوریه به ترکیه نوشت: «اردوغان، رئیس جمهور، به من اطلاع داده است که ترکیه هر آنچه از داعش در سوریه باقی مانده است را از بین خواهد برد و او مردی است که حتی بیشتر از این کار را هم می تواند انجام دهد. ترکیه، دقیقا همان کار ما را انجام خواهد داد. نیروهای ما به خانه بازخواهند گشت.»

ترامپ در توئیتی دیگر، مسئولیت بازسازی سوریه را بر دوش عربستان انداخت. او در توئیترش نوشت: «عربستان سعودی موافقت کرده است که به جای ایالات متحده در هزینه های بازسازی سوریه کمک کند. ببینید چکار کردم؟ آیا این بهتر نیست که به جای ما که پنج هزار مایل از سوریه فاصله داریم، یکی از همسایگان بسیار ثروتمندش این کار را انجام دهد. از عربستان سعودی متشکرم»

اما چه شرایطی در داخل آمریکا باعث شد ترامپ این تصمیم را اتخاذ کند و چقدر این تصمیم منطبق با خواسته ها و مطالبات مردم و تا چه حد بر مبنای اهداف دولت پنهان در این کشور است؟

عوامل داخلی تصمیم ترامپ

تصمیم دولت پنهان: برخی ناظران روابط بین الملل بر این اعتقادند که این تصمیم معطوف به شخص ترامپ نبوده است و تصمیمی از درون ساختار آمریکا و کاملا برنامه ریزی شده است. از دید دولت پنهان در آمریکا، این مسیر باید طی شود و لذا آمریکا مجبور به اصلاحات در این زمینه است.چرا که  بعد از فروپاشی شوروی، این شناخت در آمریکا شکل گرفت که رویه عهده دار شدن مسئولیت‌های جهانی باید اصلاح شود و از نظر آنها این کار فقط توسط مرد دیوانه ای چون ترامپ امکان پذیر بود. در همین چارچوب گروه بررسی های امنیتی در آمریکا به توصیه ترامپ تحقیقی را درباره فرصت ها و چالش های عقب نشینی آمریکا از سوریه تهیه کرده اند که به تازگی بخش غیرمحرمانه آن منتشر شده است. در این گزارش اشاره شده که این تصمیم فردی ترامپ نبوده است

افکار عمومی آمریکا:

یافته های نظرسنجی گالوپ در 24 دسامبر 2019، حاکی از این بودکه محبوبیت ترامپ بعد از اعلام خروج آمریکا از سوریه با دو درصد افزایش در مقایسه با هفته قبل از آن به چهل درصد افزایش یافت.^[2]  ترامپ در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری 2016 بارها تاکید کرده بود که هزینه های نظامی در غرب آسیا را کاهش خواهد داد.

هزینه های نظامی:

ترامپ، یکی از دلایل تصمیم خود برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را هزینه های گزاف بدون منفعت برای آمریکا عنوان کرد. او در 23 دسامبر 2019 در توئیتر خود نوشت:

«با تشکر از ترامپ. من به این رئیس جمهوری که داریم افتخار می کنم. او به همه تعهداتش عمل کرد و من فکر می کنم مردم با او موافق باشند. ما مدتی طولانی در جنگ بودیم و هزاران میلیارد دلار برای جنگ در همه جا هزینه کردیم. او رئیس جمهوری متفاوت است و به همین دلیل هم انتخاب شده است.»

برخی تحلیلگران بر این اعتقادند که هزینه های نظامی آمریکا بیش از توان اقتصادی این کشور شده است. براساس آمار مرکزمطالعات راهبردی، آمریکا از سال 2010 تا 2018 یک تریلیون و77 میلیارد دلار فقط در امورنظامی هزینه کرده که 756 میلیارد آن مربوط به عراق و سوریه و 730 میلیارد آن مربوط به افغانستان بوده است. در ضمن در این مدت 7 هزار نیروی نظامی آمریکا کشته شده که 5500 نفر از آنها در میدان جنگ بوده است. 53 هزار نظامی آمریکایی نیز زخمی شده¬اند.  این آمار درکنار نظامیان دچار بیماری روانی شده و خودکشی کرده، می تواند معنادار باشد.

ترامپ در توئیتری در 27 دسامبر 2019 خطاب به یکی از منتقدان تصمیمش می گوید ما نباید هزینه های امنیت دیگران را بپردازیم. در این توئیتر آمده است: «آقای براد بلکمن، مردم آمریکا درک می کنند که ما با توسط بازیگران خارجی، بازی خورده ایم و ما به جای آنها در میدان می جنگیم. رئیس جمهوری به آنها می گوید، نگاه کنید، همسایه خودتان است. شما باید برای حفاظت از خودتان، روی پای خودتان بایستید. همیشه از آمریکا کمک نخواهید.»

مقابله با چین: برخی تحلیلگران بر این اعتقادند که هدف ترامپ در خروج از سوريه، رقابت با چین است. استیو بنون، استراتژیست ارشد سابق کاخ سفید معتقد است، ترامپ، چین را بزرگترین تهدید علیه آمریکا می داند.

واکنش ها به تصمیم ترامپ

واکنش ها به تصمیم ترامپ را باید به دو بخش واکنش های اولیه و واکنش های ثانویه تقسیم کرد. تا پیش از دیدار لیندسی گراهام، سناتور جمهوری خواه و اصلاح مدت زمان خروج از یک ماه به چهار ماه، انتقادات شدید علیه این تصمیم ترامپ مطرح بود. حتی جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا نیز با این طرح مخالفت کرده بود.

 ترامپ به شدت از انتقاداتی که به او شده بود، ناراحت شد. او نوشت: «هیچ کس دیگری جز من این کار را در سوریه انجام نمی داد. وقتی من رئیس جمهور شدم، داعش، آشوب به پا کرده بود. آنها در حال تبدیل شدن به قهرمان ملی بودند. الان تقریبا اکثر داعش از بین رفته است.ما به تدریج نیروهای خودمان را به وطن باز می گردانیم تا در کنار خانواده هایشان باشند در حالی که ...»

ترامپ در توئیتری دیگر ادامه داد: «من با همه وجود تلاش خواهم کرد که از شر سوریه و دیگر جاها خلاص شویم. حالا که من این کار را آغاز کرده ام، رسانه های دروغ پرداز و ژنرال های شکست خورده که تا قبل از به قدرت رسیدن من نمی توانستند این کار را انجام دهند،‌ درباره این تصمیم و دیگر تاکتیک های من که اتفاقا نتیجه بخش هم بوده است، گلایه می کنند. فقط هر کاری که من گفتم را انجام دهید. من می خواهم این کار انجام شود!»

اما صدو شانزدهمین کنگره آمریکا واکنش مثبتی به این تصمیم ترامپ نشان نداد. در سوم ژانویه 2019، در نخستین روز آغاز کنگره جدید، مارکو روبیو، سناتور جمهوری خواه و رقیب ترامپ در انتخابات، طرح افزایش تحریم های سوریه و تقویت همکاری های امنیتی با رژیم صهیونیستی و اردن را پیشنهاد داد و میچ مک کانل، رهبر اکثریت و جیم ریچ، رئیس کمیته روابط خارجی سنا از آن حمایت کردند. در این طرح، اعمال تحریم های جدید علیه دولت بشار اسد به اتهام نقض حقوق بشر و افزایش حمایت آمریکا از همسایگان سوریه بویژه اردن و رژیم صهیونیستی است.

 هر چند، کنگره نمی تواند رئیس جمهور را به حفظ نیروهای نظامی در سوریه وادار کند، اما مقامات سنا می گویند، هدف آنها نشان دادن ضرورت حضور مستمر و قدرتمند آمریکا در غرب آسیا و تاکید بر نقش کنگره در تبیین امنیت ملی صورت گرفته است. برخی جمهوری خواهان در انتقاد از این تصمیم ترامپ با دموکرات ها همراه شده اند.

با این واکنش ها، ترامپ تاکنون دوبار تصمیم خود را اصلاح کرده است. خروج سریع یک ماهه را به خروج چهارماه تغییر داد تا در این مدت بتوانند 14 پایگاه تجهیزات محور شمال سوریه را تخلیه کنند. ترامپ باز هم در در اولین نشست کابینه در سال 2019 از این تصمیم هم عقب نشینی کرد و اظهار داشت که زمان چهار ماه هم درست نیست و آمریکا می خواهد حتی پس از خروجش از سوریه  از عوامل مسلح کرد در این کشور (PYD/PKK) حمایت کند.

نتیجه گیری

برخی از کارشناسان تصمیم به خروج نیروها را تصمیم شخصی ترامپ و ناشی از کارگزار می‌دانند. اما برخی دیگر آن را ناشی از طرح و برنامه قبلی و ناشی از ساختار می‌دانند. برخی نیز این اقدام را طرحی بینابین به این مفهوم که ساختار به این نتیجه رسیده است که شخصی مثل ترامپ باید به عنوان کارگزار این کار را به نفع اقتصاد در حال بحران آمریکا انجام دهد.

نکته مهمتر اینکه تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه، چندان غیرمترقبه نبود و تقریبا در ماه آوریل، ترامپ از طرحش برای خروج از سوریه خبرداده بود. اما در آن زمان با میانجیگری جیمز متیس، وزیر دفاع وقت آمریکا تا شش ماه دیگر تمدید شد. در واقع در همان زمان،‌ترامپ به این نتیجه رسیده بود که آمریکا هیچ جایگاهی در معادلات سوریه ندارد و حضور نیروهای این کشور، موجب ظهور ترویکای ایران- ترکیه و روسیه شده و عملا هیچ جایی برای آمریکا باقی نمانده است.

ترامپ می داند که خواسته مردم آمریکا و حتی دولت عمیق، خروج نیروهای آمریکایی از سوریه به منظور کاهش هزینه ها، تلفات و اعتباراست، اما همواره درباره چگونگی این خروج اختلاف نظر بود. این وضعیتی است که ترامپ در چارچوب همان نظریه منحنی یادگیری در حال آموختن آن است. به همین دلیل، مرتب در حال اصلاح طرح اولیه است. اما طرح اصلی، یعنی به راه انداختن جنگ نیابتی بدون حضور نیروهای آمریکایی و با هزینه کشورهای منطقه مهمترین دستور کار دولت ترامپ و ساختار حامی او است.

نویسندگان:

تهمینه بختیاری، کارشناس مسائل آمریکا

غلامرضا کشاورز، کارشناس مسائل غرب آسیا

[1]- https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1075397797929775105

[2] - https://thehill.com/homenews/administration/422773-gallup-trumps-approval-rating-gets-small-bump