جای خالی اقدامات پیشگیرانه در حادثه اخیر سیل

علی بیت اللهی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما گفت: اوایل سال جدید در کشور حادثه سیل را به طور مکرر داشتیم که از استان گلستان شروع شد و در شیراز منجر به کشته شدن تعدادی از هموطنان شد و خسارت‌های زیادی را به بار آورد.

وی با اشاره به اینکه عامل اصلی وقوع سیلاب بارش‌های سیل آسایی بود که در چندین دهه گذشته شاهد آن نبودیم، افزود: در شیراز در مدت ۱۵ دقیقه ۲۰ میلی متر بارندگی داشتیم که با متوسط سالانه مقایسه کنیم حدود ۲۲۰ برابر میانگین سالانه بود، در استان گلستان در ایستگاه هواشناسی توسکا مینودشت ظرف ۲ روز حدود ۳۸۰ میلی متر بارندگی داشتیم که ۶۷ درصد بارندگی کل سالانه‌ی این استان بود. در مازندران، لرستان، خوزستان نیز به همین صورت بود.

بیت اللهی گفت: نزولات جوی به این شدت منجر به طغیان رودخانه‌ها شود امری طبیعی است بطوریکه در بسیاری از کشور‌ها نیز مشاهده می‌کنیم.

وی افزود: به دلیل ضعف مدیریت شهری در ماجرای سیل شیراز در ۱۵ دقیقه جاری شدن سیل ۲۱ نفر کشته دادیم.

بیت اللهی گفت: راه‌های ارتباطی بیش از ۶۰ روستا قطع شده است و ۵۰۰ هزار نفر نیاز به اسکان موقت پیدا کردند وبیش از ۱۰۰ هزار هکتار زمین زراعی ما آسیب دید و در واقع هزار و ۸۰۰ مدرسه ما تخریب شده است که این حجم خسارت جای تامل دارد.

وی افزود: ما در برخی از نقاط کشور به دلیل نبود آب، فرونشست زمین داریم و در زمانی که بارندگی هم در کشور رخ می‌دهد باز ما شاهد فرونشست زمین هستیم و متأسفانه بارندگی باران هم برای ما مشکل می‌شود.

بیت اللهی گفت: دلیل این خسارت‌ها اقدامات پیشگیرانه‌ای است که انجام نمی‌دهیم. مهمترین علامت این سیل تکیه بر اقداماتی است که می‌توانستیم انجام دهیم، اما انجام ندادیم.

مدیر بخش زلزله و رانش زمین مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: عمق گرگان رود در گذشته ۱۰ متربود، اما اکنون این عمق به ۲ متر رسیده است و ۸ متر گل ولایی نشسته است اگر لایروبی می‌شد مطمئنا آق قلا، گمیشان و روستای اطراف دچار آب گرفتگی نمی‌شد.

وی گفت: لایروبی اگر به موقع انجام می‌شد این باران برای ما نعمت بود.

وی تأکید کرد: وقتی که شهری مثل معمولان در استان لرستان را درکف بستر رودخانه بدون ملاحظات و خطرات و به دلیل کسب درآمد، گسترش می‌دهیم شاهد طغیان سیل و ابگرفتگی بسیاری از خانه‌ها می‌شویم.

بیت الهی گفت: استفاده نامناسب از زمین و گسترش بی رویه ساخت و ساز در کف رودخانه از جمله اقدامات تشدید خسارت سیل بود.

وی افزود: اگر ما سیل بند‌ها، لایروبی رودخانه‌ها و مکان یابی ساختمان‌ها را درست انجام می‌دادیم بارندگی‌های بی سابقه دلیل و توجیه این خسارت نمی‌شود.

 طبیعت یا ضعف مدیریت؟

بیت الهی با اشاره به اینکه در ۳۰ دهه‌ی گذشته نزولات جوی کم و کمتر می‌شد، گفت: در چند دهه اخیر در گلستان شاهد از دست دادن آب تالاب‌ها و دریاچه‌ها بودیم و در لرستان هم رودخانه‌ها به آبراهه تبدیل شده بود.

وی افزود: طبیعت دوران سکون و آرامش، و دوران طغیان دارد، اگر نگاه بلند مدت مدیریتی نداشته باشیم این اتفاق‌ها هم رخ می‌دهد.

بیت الهی گفت: بیش از ۸۰ روستا در لرستان دچار رانش زمین شده است همه به دلیل بی توجهی به مسائل و دیدگاه‌های درازمدت است که اگر درست برنامه ریزی می‌شد قطعاً دامنه خسارت‌ها کمتر می‌شد.

وی درباره سیل شیراز افزود: در شیراز طبق آمار بارندگی‌ها از ۱۱:۳۵ تا ۱۱:۵۰، ۲۰ میلی متر بوده است، در گذشته از قسمت شرقی دروازه قرآن یک آبراهه‌ای وجود داشت که وارد رودخانه شیراز می‌شد که به دلیل مشکلات ترافیکی آبراهه را مسدود کردند، بزرگراه شیراز - مرودشت ساخته شد.

بیت الهی گفت: یک استخر بزرگ بر سر راه رودخانه آبزنگی درست می‌کنند تا آب مسیر جمع شود و از طریق لوله‌ای به رودخانه شیراز وصل شد، این لوله جوابگو نبوده و دبی بارندگی ۵۰ مترمکعب بود و دبی خروجی لوله ۱۰ متر مکعب بود و ظرف یک ربع سیلابی به ارتفاع نیم متر راه افتاد.

وی افزود: اگر سد‌های کشورمانند گنبد کاووس و خوزستان نبودند دامنه خسارت‌ها بیشتر می‌شد و شاهد غرق شهر‌های گنبد و شهر‌های بزرگ خوزستان بودیم.

بیت الهی گفت: عملکرد مدیریت سد‌ها به ویژه گلستان و خوزستان خوب بود اگر اینگونه عمل نمی‌شد فاجعه زیادتر می‌شدو از طرفی وقتی هشدار‌های هواشناسی داده می‌شود این هشدار‌ها دقیق و مهندسی نیست.

وی افزود: اگر لایروبی رودخانه‌ها به موقعه انجام می‌شد دامنه بحران سیل تا این حد گسترده نبوداگرچه این اقدامات هزینه بر است، اما این هزینه دربرابرخسارت سیل قابل مقایسه نیست.

بیت الهی گفت: عمده عامل افزایش دامنه خسارت سیل در گلستان عدم لایروبی گرگان رود و قره سو بود از این دو رودخانه در طی چندین سال گذشته تنها ۲۰۰ کیلومتر لایروبی شده است.

وی افزود: برطبق برآورد در استان گلستان ۱۶۰ هزار واحد مسکونی آسیب دید که از این تعداد ۶۰ هزار واحد مسکونی تخریبی است که برای ساخت این واحد‌ها هزینه‌های زیادی به بودجه تحمیل می‌شود.

بیت الهی با اشاره به اینکه به همراه سیل با فرونشست زمین هم روبرو می‌شدیم، گفت: اگر در زمین آب نفوذ کند مقاومت خاک کمتر می‌شود و اگر گل آلود شود ساختمان نشست می‌کند در استان لرستان که جزء پنجمین استان پرشیب کشور است بیش از ۸۰ روستا به خاطر رانش زمین در خطر هستند حتی شهرستان درود هم خطر رانش دارد.

وی افزود: در حریم شهر‌ها ضوابطی وجود دارد که با ترفند‌هایی دور زده می‌شود، مانند فشم، لواسان و ساختمان‌های کنار بستر رودخانه ساخته می‌شود همه بیانگر عدم رعایت قانون است.

بیت الهی با اشاره به اینکه وقتی پوشش گیاهی را از بین می‌بریم قدرت تخریب سیل بالا می‌رود، گفت:​ در سیل اخیر شاهد گل آلود بودن سیل بودیم یعنی پوشش گیاهی وجود نداشت تا از قدرت سیل بکاهد.

وی افزود: باید در هر وازرتخانه‌ای یک ستاد بحران تشکیل شود و هر لحظه در سال روند اجرایی تصمیات پایش شود.

بیت الهی با اشاره به اینکه باید بعد از مدت‌ها غفلت از سیل، گسترش و توسعه شهری را بازنگری کنیم، گفت: این حوادث باید درسی باشد برای توسعه نظامند شهری و پایداری ابنیه‌ها و مراکز جمعیتی.