پسماندهای عفونی تهدید سلامت مردم در روزگار کرونایی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، پسماندی که از خطرناک ترین نوع پسماند برای سلامت بشر است و بر اساس آمار بهداشت جهانی سالانه شش میلیون نفر به علت تماس با پسماندهای عفونی جان خودرا از دست می دهند ، سالهاست ساماندهی آنها مورد غفلت متولیان در مشهد  قرار گرفته است .

خطری بزرگ  در کمین سلامت کلانشهر مشهد

پسماندهای عفونی شامل همه پسماندهای زیان آوریست که در مراکز بهداشتی و درمانی تولید می شود و باید به صورت ویژه بی خطر سازی ودفن شود و طبق ماده 13 قانون مدیریت پسماند مصوب سال 83 مخلوط کردن پسماند پزشکی با سایر پسماندها در محیط ممنوع است .

ساعت 2 بامداد، راهی خیابان پرستار مشهد و چند خیابان مجاور که محل متمرکز مطب بیش از ده ها  پزشک  متخصص مشهد است می شوم  ، از مطب دکتر ،درمانگاه ،آزمایشگاه بگیرید تا مرکز شیمی درمانی و عمل های جراحی سرپایی ، ماموران  حمل زباله مشغول جمع آوری زباله های این خیابان هستند از زیر برخی پلاستیک های جمع آوری شده سرنگ ، سرم و لوازم تزریقاتی  به چشم می خورد آقای جوادی از ماموران جمع  آوری زباله های این خیابان ها  می گوید :این زباله های  عفونی مانند دیگر زباله ها به خارج شهر برده می شود و همراه زباله های دیگر دفن می شود .

وی که خودش هم از خطر این زباله های عفونی آگاه است می گوید: این زباله ها باید بی خطر سازی شود اما متاسفانه هر شب این پسماندها مخلوط با  زباله های  دیگر را جمع آوری می کنیم و البته اگر سری هم به محل مراکز درمانی یا کلینیک ها بزنید همین وضعیت در آنجا هم وجود دارد .

ساعت 10 شب فردا به یکی از آدرس هایی که آقای  جوادی  دلسوز سلامت مردم داد می روم آنجا هم  یکی از مراکز در مانی معروف مشهد دریکی از خیابان های پرتردد شهر بود ، ظاهر درمانگاه بسیار فریبنده وزیباست اما وقتی سری به کوچه پشتی زدم از آن زیبایی خبری نبود و فقط پسماندهای این مراکز درمانی را دیدم که بی محابا در سطل های بزرگ  زباله رها شده بود و وضعیتی نگران کننده را ایجاد کرده بود .

ساماندهی زباله های عفونی و بی خطر سازی آنها از مهمترین اقدامات اولویت دار برای سلامت مردم است اما به نظر می رسد تولید کنندگان این نوع زباله ها در سالهای گذشته برای بی خطر سازی چندان دغدغه ای  نداشته اند .

تولید روزانه 23 تن  پسماند عفونی در مراکز درمانی شهر مشهد

در کلانشهر سه ونیم میلیون نفری مشهد حدود دو هزار وسیصد  مطب دارای پسماند عفونی و حدود دویست  درمانگاه فعالیت دارند که طبق آمار سازمان مدیریت پسماند مشهد روزانه حدود بیست وسه  تن زباله بیمارستانی در این شهر جمع آوری می شود که بیش از شش تن آن عفونی است  که اگربا روش های استاندارد بی خطر سازی نشود ضررهای جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کند .

نخستین  گام برای پیگیری موضوع را ازد انشگاه علوم پزشکی مشهد شروع می کنم.مدیر گروه بهداشت محیط وحرفه ای دانشگاه علوم پزشکی مشهد می گوید :طبق قانون ،مسئولیت بی خطر سازی زباله های عفونی  وبیمارستانی بر عهده تولید کنندگان است ودانشگاه علوم پزشکی به عنوان ناظر تعیین شده است و طبق آخرین مصوبه کمیته پسماند بیش از هفتصد اخطار اولیه برای مطب ها و کلینیک هایی که نسبت به عقد قرارداد برای بی خطر سازی پسماند ها عفونی اقدام نکرده اند صادرشده است .

علی اصغر حسینی با اشاره به بی خطر سازی پسماندهای سی وسه  بیمارستان مشهد در داخل بیمارستانها توسط دستگاه اتوکلاو گفت : در نود وهفت  درصد بیمارستان ها دست کم یک دستگاه بی خطر سازی پسماند عفونی فعال است اما هنوز سرنوشت پسماندهای عفونی دربرخی  مطب ها و درمانگاه ها نامعلوم است .

 از علوم پزشکی راهی اداره محیط زیست استانمان شدم تا ببینیم دستگاه حفاظت از محیط زندگی در این بحران  نگران کننده چه اقدامی کرده است .معاون پایش و نظارت اداره کل محیط زیست خراسان رضوی با ابراز نگرانی از خطرات پسماندهای پزشکی می گوید :تا خرداد پارسال فقط حدود 160 مطب برای بی خطر سازی با سازمان پسماند شهرداری مشهد قرارداد داشتند که خوشبختانه هم اکنون به بیش از 850 مطب رسیده است .

محمد عرفانی می گوید : در حالی  روزانه  20 تا 23 تن زباله عفونی از بیمارستانها برای دفن توسط  سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد جمع آوری می شود که  به طور متوسط ماهانه تنها از این مقدار  13 تن زباله بی خطر بوده   وبقیه پسماندها مخلوط با زباله های دیگر بوده است، دستگاههای اتوکلاو در بیمارستانها بی خطر سازی را کامل انجام نمی دهند وطبق قانون دانشگاه علوم پزشکی مسئول تایید بی خطر سازی زباله های عفونیست .

وی می افزاید :بین بی خطر سازی تا دفن زباله فاصله زیادی وجود دارد که ممکن است در این فاصله دوباره پاتوژن های عفونی فعال شده و زباله های بی خطر دوباره به عفونی تبدیل شود ،بهترین روش برای امحا وبی خطر سازی زباله های عفونی روش سوزاندن است که با همکاری سازمان مپ به خوبی  در حال انجام است .

 بی توجهی به پسماندهای کرونایی ، فاجعه ای در انتظار شهر

مشهد مهمترین مراکز درمانی تخصصی شرق کشور را در خود جای داده است وعلاوه بر هموطنان از سراسر کشور بیمارانی از کشورهای دیگر جهان به ویژه کشورهای عربی برای درمان به مشهد مراجعه می کنند و همین امر باعث افزایش سرانه تولید زباله های عفونی در این شهر شده است .

از طرف دیگر این روزها دفن زباله های کرونایی هم بر مشکلات این حوزه افزوده ، موضوعی که اگر به آن رسیدگی نشود فاجعه ای بزرگتر در راه است ، چراکه یکی از راه های انتقال ویروس کرونا همین پسماندهای پزشکی می تواند باشد .

کارشناس بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی مشهد می گوید :با شیوع کرونا و افزایش مبتلایان میزان پسماندهای عفونی بیمارستانی رو به افزایش است .گرچه در همه بیمارستانها زباله های عفونی با تلاش شبانه روزی بی خطر سازی وتحویل سازمان مپ می شود، اما دل نگرانی هایی از بابت افراد بیماری که در منزل قرنطینه هستند هم وجود دارد .

 یوسفعلی پزشک با اشاره به اینکه  شهروندان با ضدعفونی کردن پسماند بیماران کرونایی و جدا کردن آنها کمک بزرگی به بهداشت عمومی می کنند گفت : شهروندان برای تحویل پسماند بیماران کرونایی می توانند  با سازمان شهرداری تماس بگیرند یا روی بسته بنویسند زباله بیمار کرونایی است  تا ماموران حمل زباله نسبت به جداسازی آنها اقدام کنند .

وی رهاسازی ماسک و دستکش های آلوده را در این روزها از دیگر معضلات بهداشتی  محیط  زندگی عنوان  می کند که  البته هم سلامت مردم و پاکبانان را به خطر می اندازد هم زحمت این قشر زحمتکش را دوچندان می کند .

کارشناس بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی مشهد همچنین به اختلاف بیمارستانها با سازمان مدیریت پسماند اشاره می کند و می گوید :سازمان پسماند به دنبال امضای قرارداد با نرخ پسماند عفونیست ولی بیمارستانها ادعا می کردند که پسماندها بی خطر شده و باید با هزینه عادی دفن شود ،اختلافی چند ساله که محیط زیست ومردم باید هزینه آن را متحمل شوند .

اختلاف چند ساله در عادی جلوه دادن زباله های عفونی

اکنون وقت آن رسیده بود  پای صحبتهای  مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد بنشینم تا هم از وضعیت دفن زباله های بیمارستانی در این روزها  و هم از اختلافاتشان  با بیمارستانها مطلع شوم .

ابوالفضل کریمیان  در ابتدا به ماده هفت قانون پسماند اشاره می کند و می گوید:کسانی که پسماند پزشکی تولید می کنند خودشان متولی امحای آن هستند و شهرداری مسئولیتی در این زمینه ندارد ،اما از سال 86 بر اساس مصوبه شورای شهر به سازمان مپ اجازه داده شد که در زمینه ساماندهی زباله های بیمارستانی فعالیت کند و از آن زمان  تا کنون از 33 بیمارستان مشهد تنها سه بیمارستان برای دفن با سازمان مپ همکاری داشتند .

در حالیکه بیمارستانها حاضر به بستن قراداد نبودند ومدعی بودند زباله ها بی خطر سازی شده و عادی است اداره کل محیط زسیت این موضوع را تایید نمی کرد و اعلام کرد که تاکنون شش میلیارد تومان سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد از بیمارستانها طلب دارد که پرداخت نشده است .

وی می گوید:سازمان محیط زیست  در پی حکمیت فرمانداری مشهد، بیمارستانهای دارای زباله عفونی را مشخص کرده و مسیردر زمینه دفن زباله بیمارستانی هم مشخص است .

مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد درا دامه گفت  : به تازگی  با ورود بخش خصوصی مورد تایید دانشگاه علوم پزشکی مشهد به مقوله بی خطر سازی زباله های عفونی، جمع آوری و بی خطر سازی پسماندهای پزشکی درمانگاه ها و مطب ها به بخش خصوصی واگذار شده و مدیریت پسماند فقط زباله های بی خطر سازی شده و عادی را بر اساس تایید محیط زیست دفن می کند .

طبق گفته  مدیر سازمان مپ  تا کنون از دوهزار و300 مطب تولید کننده زباله عفونی تنها 13 مطب با سازمان مپ قراداد داشتند و جای سوال است برای زباله های عفونی در این سالها چه اتفاقی افتاده است.

اما واگرهای ورود بخش خصوصی به مقوله بی خطر سازی زباله های عفونی

رییس هیات مدیره موسسات درمانی خیریه مشهد با اشاره به قرارداد همه 29 درمانگاه خیریه مشهد با سازمان مپ تاپایان سال 98 می گوید :هم اکنون طبق اعلام علوم پزشکی ما باید با سازمان مپ قرارداد را فسخ کنیم  و باشرکت خصوصی قراردادببندیم .

عباس پارسایی می افزاید: طبق قرارداد با شهرداری برای هر کیلو پسماند ده هزار ریال پرداخت می شود در حالیکه بخش خصوصی سه برابر این مبلغ را می گیرد و چرا این روزها که همه برای مقابله با کرونا تلاش می کنیم این هزینه باید بر بدنه درمانی تحمیل شود .

رییس انجمن درمانگاههای خصوصی مشهد هم با اشاره به فعالیت 90 درمانگاه در مشهد  وابرازرضایت از همکاری باسازمان مپ در زمینه جمع آوری زباله های عفونی ،از واگذاری این  کار به بخش خصوصی گله مند است .

مهدی علیزاده بیرجندی می گوید:مهلت سه ماهه به ما داده شده تا به جای پرداخت مبلغ چند برابری به بخش خصوصی  دستگاه بی خطر سازی  تهیه کنیم که در این شرایط  صرف چنین هزینه ای  در درمانگاهها امکان ندارد .

معاون اداره کل محیط زیست خراسان رضوی هم  دراین  زمینه با انتقاد از ورود  تنها یک شرکت خصوصی به مقوله  بی خطر سازی زباله عفونی توسط دانشگاه علوم پزشکی می گوید:انحصار سبب ایجاد رانت می شود ، ورود بخش خصوصی به این مقوله اقدام بسیار خوبیست اما باید تعداد شرکت ها افزایش یابد تاقیمت برای مراکز درمانی منصفانه باشد و اگر دانشگاه علوم پزشکی شرکت های بیشتری را به ما معرفی کند آمادگی داریم زمینه فعالیت آنها را فراهم کنیم .

عرفانی تاکید می کند :هیچ سازمانی در امر ساماندهی پسماندهای عفونی وبیمارستانی برای دانشگاه علوم پزشکی مشهد به اندازه سازمان مدیریت پسماند شهرداری مسئولیت پذیر وقابل نظارت نیست وباید اختلافات علوم پزشکی و سازمان مپ کنار گذاشته شود چون سازمان پسماند شهرداری مجهزترین وبه روز ترین دستگاههای معدوم سازی را دارد و به دنبال سود آوری نیست ودر قبال وظایف خود پاسخگوست .

در سلامت مردم به دنبال انحصار طلبی و سنگ اندازی نیستیم

با مدیر گروه بهداشت محیط وحرفه ای دانشگاه علوم پزشکی  مشهد تماس گرفتم تا اطلاعات بیشتری از بخش خصوصی بی خطر سازی پسماندهای عفونی  کسب کنم .

آقای حسنی یزدی که دل پردردی هم از موضوع  خصوصی سازی داشت گفت :قبلا متهم بودیم چرا بخش خصوصی اجازه فعالیت در زمینه بی خطر سازی پسماند عفونی را  نمی دهد اما  اکنون متهم به این هستیم چرا یک شرکت فعالیت دارد /ما به هیچ عنوان دنبال انحصار طلبی نیستیم و از ورود شرکت های مختلف استقبال می کنیم /درمانگاه ها و سایر مراکز تولید کننده پسماند پیشنهادات خود را بدهند و سازمان پسماند نیز می تواند برای جمع اوری زباله اعلام آمادگی کند ،دانشگاه علوم پزشکی مشهد از هر ارگان و نهادی که بتواند بی خطرسازی پسماندها را انجام دهد استقبال می کند .

وی در باره وضعیت کنونی حمل زباله ها  با همکاری سازمان مپ می گوید:سیستمی که تاکنون توسط سازمان مدیریت پسماند شهرداری برای جمع آوری زباله های عفونی و بیمارستانی به کارگرفته شده سیستم ناقصی بود، خون وشیرابه به هنگام حمل به اطراف می پاشید و باید مکانیزه می شدیم که با ورود بخش خصوصی مکانیزه شدن فرایند بی خطر سازی اجرایی می شود .

مدیر گروه بهداشت محیط وحرفه ای دانشگاه علوم پزشکی به تفاهم نامه میان سازمان مپ و علوم پزشکی اشاره می کند و می افزاید : طبق این تفاهم نامه  پسماند مطب پزشکان بی خطر شده و توسط شهردای در شرایط مناسبی دفع می شود  ، در بیمارستانها هم کلیه زباله های عفونی  جداسازی شده و با دستگاه اتوکلاو وماکروویو بی خطر می شود و تنها یک بیمارستان در شهر مشهد دستگاه ندارد که طبق قرارداد با مپ این  کار را انجام می دهد و معاونت بهداشتی، محیط زیست  در همه  مراحل دفن پسماندهای عفونی بیمارستان ها نطارت کامل دارند .

مجازات سخت در انتظار پزشکان و مراکز درمانی خاطی

به تازگی پس از اعلام سازمان مپ مبنی بر عدم مسئولیت در قبال بی خطر سازی زباله های  پزشکی طبق قانون  ،تاکنون هزار وصد مطب  از دو هزار و سیصد مطب تولید کننده زباله عفونی ،62آزمایشگاه از66آزمایشگاه وصد درمانگاه از 270 درمانگاه در کلانشهر مشهد  برای بی خطر سازی زباله ها با بخش خصوصی قرارداد بسته اند و شهرداری این پسماندهای بی خطر شده را به عنوان زباله عادی جمع ودفع می کند .

 بخشی محبی نماینده دادستان مشهد در امور بهداشتی هم با اشاره به ورود دستگاه قضا به موضوع پسماندهای عفونی درباره مجازات سنگین متخلفان بهداشتی می گوید : طبق  مصوبه کار گروه سلامت وامنیت غذایی شهرستان مشهد وابلاغیه فرمانداری مشهد به علوم پزشکی اگر پزشکان ، درمانگا هها ، آزمایشگاهها وسایر مراکز درمانی نسبت به انعقاد قراداد با مراکز مورد تایید علوم پزشکی برای بی خطر سازی یا امحای پسماندهای پزشکی خود اقدام نکنند طبق ماده 688 قانون مجازات اسلامی به مراجع قضایی معرفی می شوند ومجازات سختی در انتظارشان است .

گرچه در سایه سالها غفلت متولیان امر،مشکلات دفن پسماندهای پزشکی در کلانشهر مشهد  سلامت مردم ومحیط زندگیشان را تهدید کرد ،اما حالا گام های مثبتی برای این امر برداشته شده و باید با نظارت های بیشتر در روزگار کرونایی که بیشتر از هرزمان دیگری  نیازمند توجه به بهداشت جامعه هستیم پزشکان و مسئولان بیش از پیش عزمشان را جزم کنند تا با  خیالی آسوده از این روزهای سخت گذر کنیم .

نویسنده : شیرین امروزی