جاذبه های گردشگری اردبیل؛ خانه های تاریخی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز اردبیل؛ استان اردبیل جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری را در دل خود جای داده است.

شهر اردبیل به دلیل دارا بودن تاریخ هفت هزار ساله در زمینه تمدن، فرهنگ، هنر و بخصوص معماری اصیل ایرانی - اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

این هنر در ساخت خانه‌ها هم خیلی به چشم می‌خورد. خانه‌های تاریخی شهر اردبیل بخش مهمی از جا‌های دیدنی اردبیل به شمار می رود.

خانه تقوی اردبیل
خانه تقوی اردبیل در ارتفاع ۸۰ سانتی متر پایین‌تر از سطح معبر کوچه قرار گرفته است. در حال حاضر ورودی اصلی بنا از طریق یک در فلزی به حیاط می‌باشد. آثار و بقایای وجود یک هشتی در مجاورت در ورودی مشاهده می‌شود که تخریب و به صورت امروزی بازسازی شده است. اختلاف ارتفاع معبر و حیاط از طریق سه پله از هشتی (پارکینگ) به حیاط حل شده است.

در حیاط یک باغچه هشت ضلعی و دو باغچه دایره شکل دیده می‌شودکه بنا به گفته ساکنین قبلا حوض بوده است. این بنا از یک طبقه و یک زیرزمین و یک نیم طبقه تشکیل شده است و ساختمان تقریباً تقارن محوری دارد. ارتباط به بنا از طریق سه پله که در طرفین بنا قرار دارند مقدور می‌شود. اصلی‌ترین فضای این بنا که تالار آن می‌باشد، در قسمت میانی قرار دارد که پنجره‌های آن با ارسی‌های زیبایی با نقوش گره بندی و شیشه‌های رنگی تزیین شده است. در پشت تالار دو اتاقک به صورت پستو قرار گرفته اندکه توسط در‌های چوبی از این قسمت جدا شده اند.

با توجه به شیوه ساخت و شواهد و مدارک محلی قدمت این بنا به دوره قاجار می‌رسد که در طول این مدت مالکیت آن دو بار تغییر کرده است و در هر دو مورد به عنوان خانه مسکونی استفاده شده است.

از ویژگی‌های خاص این بنا می‌توان به پنجره‌های ارسی که با نقوش گره بندی و شیشه‌های رنگی تزیین شده اشاره کرد. همچنین قسمت چوبی منبت کاری شده بر روی پنجره‌های ارسی نیز در نمای بیرونی جلب توجه می‌کند. وجود طاقچه‌هایی با قوس‌های نیم دایره و وجود گچبری‌های زیبا در چهار گوش زیبایی تالار را دو چندان کرده است. گره بندی در و پنجره و استفاده از انواع مختلف آجر چینی از جمله خفته راسته با گل چهار رجی از جمله ویژگی‌های بنا محسوب می‌شوند.


عمارت آقازاده اردبیل
عمارت آقازاده اردبیل از دیگر خانه‌های تاریخی اردبیل است که در میدان عالی قاپو این شهر قرار دارد. این عمارت قدیمی در دوران قاجار در زمین مستطیل شکلی به مساحت ۱۴۰۰ متر مربع در دو طبقه ساخته شده است.
عمارت آقازاده که یکی از نماد‌های معماری اردبیل محسوب می‌شود، توسط حاج اسماعیل آقا اف یکی از تاجر‌های مشهور و ثروتمند این شهر ساخته شده است. چون حاج اسماعیل سفر‌های متعددی به آسیای میانه و قفقاز داشته است، نقشه این عمارت را در سفر تجاری خود به روسیه از آنجا آورده است.
بخش‌های مختلف عمارت آقازاده اردبیل شامل: دهلیز، تالار اصلی، صندوقخانه، نشیمن، مطبخ، حمام و مخارجه می‌شود. این عمارت دو حیات بزرگ و کوچک دارد. همچنین قسمت اعیانی عمارت به دو بخش اندورنی و بیرونی تقسیم بندی شده است.

حیات عمارت آقازاده که میان دو ساختمان واقع شده است، در قسمت شرقی سردر با سکو‌های سنگی، هشتی (دالان) و در طرفین آن اسطبل اسب ها، انبار علوفه و اقامتگاه خدمه قرار دارند.
هنگام ورود به داخل حیات، حوض سنگی زیبا که با سنگ‌های تراشیده و فواره با جلوه منحصر بفردی روبرو خواهید شد. باغچه‌های بزرگ با حاشیه‌های سنگ چینی را را هم نباید فراموش کرد. پنجره‌های دولایه که در هفت دری با ترکیب هنرمندانه چوب و شیشه‌های الوان زیبایی خاص را به این عمارت بخشیده است. گفته می‌شود که هنرمندان روسی حدود سه سال برای انجام معماری عمارت آقازاده وقت صرف کرده اند تا این شاهکار تاریخی را خلق نمایند.

خانه مناف زاده اردبیل
از دیگر خانه‌های تاریخی اردبیل که زیاد مورد توجه قرار نگرفته است، می‌توان به خانه مناف زاده اردبیل اشاره کرد. خانه مناف زاده اردبیل در سال ۱۳۰۹ توسط حسین قلی صادقی در مرکز شهر در زمینی با مساحت ۱۳۰۳ متر مربع با معماری خاصی ساخته شد. این خانه به شکل کوشک مانند ساخته شده است. منظور از کوشک یعنی، اختلاف سطح بین سمت شمالی و جنوبی، چون قسمت جنوبی ساختمان حدود ۹ پله از قسمت شمالی پایین‌تر قرار گرفته است، باعث شده است که نمای جنوبی یک طبقه و شمالی دو طبقه به نظر برسد.
نکته جالب در مورد استقامت و پایداری خانه مناف زاده این است که با اینکه در ساخت این بنا فقط از خاک و آجر استفاده شده است، ولی این ساختمان بر اثر زلزله هیج آسیبی ندیده است. یعنی با گذشت بیش از یک قرن از ساخت بنا از زلزله ۶ ریشتری اردبیل جان سالم به در برده است. در معماری بی نظیر و با شکوه این خانه از در‌های کوتاه استفاده شده است که فروتنی و تواضع را به مردم یادآوری نماید.

خانه تاریخی ارشادی
خانه تاریخی ارشادی از دیگر خانه‌های تاریخی اردبیل در دوران قاجاریه در محله اوچدکان اردبیل ساخته شده است. از اول این خانه را با کاربری مسکونی احداث کرده اند، به همین دلیل سبک معماری خاص و زیبایی دارد. پی‌های خانه تاریخی ارشادی از سنگ، ملات ماسه و آهک ساخته شده است. این خانه که بازمانده از خانه بزرگ ارباب نشین است، در دوران‌های مختلف کاربری‌های متفاوتی داشته است بطوریکه در دوران پهلوی دوم به عنوان مدرسه استفاده می‌شد.
طاق نما ها، مقرنس‌های گچی، در و پنجره‌های چوبی و شیشه‌های رنگی زیبایی این خانه تاریخی را دو چندان کرده است. جالب است بدانید که در بخش شاه نشین، اتاق‌های جانبی و ورودی تزئینات گچی بصورت قاب بندی و مقرنس‌های گچی دارند همپنین بخاری‌های دیواری در اتاق شاه نشین، در و پنجره‌های چوبی با ترکیب شیشه‌های رنگی بصورت طرح‌های اسلیمی و حیاط آجری از دیگر جلوه‌های جذاب این خانه هستند.

خانه تاریخی ابراهیمی
خانه تاریخی ابراهیمی در طبقه بصورت همکف و زیر زمین است که به مرحوم سید هاشم ابراهیمی تعلق دارد، در کوچه شهیدگاه و تقریبأ در مرکز شهر اردبیل واقع شده است. این خانه باقی مانده دوران زند است که در سال ۱۳۷۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه تاریخی ابراهیمی در سال ۱۳۸۳ پس از مرمت و بازسازی برای حفظ و احیا توسط اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اردبیل به بهر برداری رسید. وقتی وارد حیاط مستطیل شکل با نمای آجری می‌شوید، حس آرامش خاصی را تجربه خواهید کرد. برای قسمت مهم این عمارت تالار را می‌توان نام برد. تالار خانه تاریخی ابراهیمی، دارای دو رواق و یک شاهنشین که با پنجره‌های مشبک ریز با شیشه‌های الوان به صورت ارسی زیبا آراسته شده اند.
مقرنس ها، گچ بری ها، نقاشی‌ها و کتیبه‌های با ارزش از جمله تزیینات منحصر برفرد این عمارت تاریخی و قدیمی هستند. سقف اتاق شاهنشین در وسط به شکل ترنج یک گل گرد و مدور با برگ‌های بلوط پهن گچبری شده است. این برگ‌ها بوسیله مقرنس‌های زیبا به نقاشی‌ها و کتیبه‌های موجود در دیوار‌های پیرامون متصل شده اند.

خانه صادقی اردبیل
یکی از زیباترین و مشهورترین خانه‌های تاریخی اردبیل خانه صادقی است. خانه صادقی (حاج میرزا ابراهیم صادقی) در کوچه سرتیب آباد و در کنار مسجد اوچدکان قرار گرفته است.

خانه صادقی از یادگاری‌های دوره قاجار است که در سال ۱۲۸۳ قمری (۱۲۴۳ شمسی) بنا شده است.

ساخت خانه صادقی به مدت ۴ سال طول کشیده و معمار آن فردی به نام حاج محمد اردبیلی می‌باشد.

خانه صادقی به سبب بافت منحصر به فردی که از نظر معمار دارد مورد توجه بسیاری از افراد قرار می‌گیرد.

خانه صادقی دارای سه بخش مجزا است که به منظور مراودات اجتماعی، مذهبی و اقتصادی و خانوادگی طراحی شده است.

خانه صادقی در ۱۶ اسفند ۱۳۸۶ در شمار آثار ملی ایران به ثبت رسیده است؛ و در حال حاضر در قالب رستورانی شیک و پرطرفدار مورد استفاده قرار گرفته است.

خانه وکیل الرعایا
از دیگر خانه‌ای تاریخی اردبیل خانه وکیل الرعایا است. این خانه در محله طوی (طاری) قرار گرفته و مربوط به دوران قاجار می‌باشد که در بهمن ۱۳۷۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در زمان مشروطه خانه وکیل الرعایا محلی برای تجمع سران کشور بوده است. خانه وکیل الرعایا دارای ساختمانی دو طبقه و یک زیر زمین می‌باشد.
با وارد شدن به خانه وکیل الرعایا ایوان بزرگی قابل مشاهده است که با آیینه کاری و شیشه‌های ارسی زیبایی منحصر به فردی را ایجاد کرده است. مهم‌ترین بخش خانه وکیل الرعایا تالار آن می‌باشد که فضای داخلی آن با آیینه کاری، کاشی کاری و مقرنس کاری تزئین شده است. گفتنی است که این سبک معماری از ویژگی‌های بارز معماری دوره قاجار به شمار می‌رود.