روز شعر آیینی، تبلور پیوند ایمان، شعر و هویت ایرانی

 به گزارش  خبرگزاری صدا و سیما آذربایجان غربی ؛ ۲۸ تیر روز بزرگداشت شاعر آیینی محتشم کاشانی است این روز «روز شعر و ادبیات آیینی» نیز نام‌گذاری شده است؛ روزی برای تکریم یکی از شاخص‌ترین جریان‌های هویتی و فرهنگی ملت ایران و تجلیل از نام‌آور بی‌بدیل آن، محتشم کاشانی. شاعری که با ترکیب‌بند عاشورایی خود، نه‌تنها مرثیه‌سرایی را در ادبیات فارسی متحول ساخت، بلکه قرن‌ها روایت مظلومیت و مقاومت را در قالبی هنری و حماسی به حافظه فرهنگی ایرانیان سپرد.

مصطفی قلی زاده علیار، شاعر و محقق ارومیه‌ای گفت: در تاریخ تمدن ایرانی، هنر هیچ‌گاه از آیین جدا نبوده است. این پیوند ژرف و ماندگار، در ادبیات فارسی به‌ویژه در قالب شعر آیینی، به شکلی بی‌نظیر تجلی یافته است. شعر آیینی در ایران، نه تنها ابزار بیان عواطف دینی، که رسانه‌ای برای انتقال مفاهیم والای انسانی، اجتماعی و تاریخی بوده است. از همین‌روست که محتشم کاشانی، شاعر سده دهم هجری، فراتر از یک شاعر سوگوار، در تراز یک راوی بزرگ حقیقت عاشورا و سخنگوی فرهنگ مقاومت قرار می‌گیرد.

وی افزود: محتشم، در دورانی زندگی می‌کرد که ایران در حال تثبیت هویت شیعی خود بود. صفویان با رسمی کردن تشیع، زمینه‌ای تازه برای توسعه آیین‌های مذهبی و ادبیات مرتبط با آن فراهم کردند. در این بستر فرهنگی، محتشم کاشانی با خلق ترکیب‌بند مشهور خود، صدایی شد برای بی‌صدایان تاریخ؛ شعری که از «باز این چه شورش است...» آغاز می‌شود، همچون اذان فرهنگ عاشورا در هر کوی و برزن این سرزمین طنین افکند.

شعر محتشم، ترکیبی است از ادب کلاسیک، زبان مردم، معرفت عاشورایی و احساس حماسی. این ویژگی‌ها، آثار او را از سایر مرثیه‌ها متمایز ساخته است. او نه تنها اندوه می‌سراید، بلکه مخاطب را به ادراک معرفتی عاشورا فرا می‌خواند؛ به تفکر در باب حق‌طلبی، استقامت و اخلاق.

شعر آیینی؛ حافظه فرهنگی و رسانه معنوی ایران

ادبیات آیینی در ایران، از دوره‌های اولیه اسلامی تا امروز، پیوسته در حال تولید، بازتولید و توسعه بوده است. شعر عاشورایی، بخش محوری این ادبیات است که با محتوایی سرشار از شور، حزن، عرفان، اخلاق و مقاومت، جایگاهی ممتاز در فرهنگ ملی ایران دارد.

شعر آیینی نه‌فقط رسانه‌ای برای انتقال آموزه‌های دینی، بلکه سندی زنده از مناسک، هویت و تحول فرهنگی ایران در قرون متمادی است. این نوع از ادبیات، به‌ویژه از دوران صفویه به بعد، به ستون فقرات عزاداری‌های مردمی، تعزیه، روضه‌خوانی و آیین‌های مذهبی بدل شده است.

در واقع، هیچ‌یک از آیین‌های مذهبی ایرانی بدون تکیه بر زبان و بلاغت شعر آیینی شکل نگرفته یا تداوم نیافته‌اند. این نوع شعر، حافظه جمعی را به حرکت درآورده و مفاهیم دینی را با هنر ادبی پیوند زده است.